Geïrriteerde en droge ogen, hoofdpijn of dufheid heeft vaak te maken met een te lage luchtvochtigheid, te weinig zuurstof en teveel vluchtige organische stoffen (VOC). Uit onderzoek blijkt dat planten een zuiverende werking hebben. Ze helpen de VOC's in de lucht te verlagen, maken extra zuurstof en zorgen voor een hogere luchtvochtigheid. Het onderzoeksinstituut Fytagoras, partner van de Wageningen Universiteit, heeft na jaren van onderzoek een lijst met planten opgesteld die goed zijn voor het leefklimaat.

Klimaatarchitect Marius Ballieux deed ook onderzoek naar het effect van planten op het binnenklimaat en komt tot dezelfde conclusies. Hij plaatste planten in een testomgeving en gebruikte de door NASA gecertificeerde meetapparatuur van Rasenberg Instruments om de luchtkwaliteit te monitoren. De planten zorgen ervoor dat het niveau van de VOC's binnen enkele uren was gereduceerd tot nul.

Plantenwand op school

Aangemoedigd door deze resultaten in het laboratorium werd praktijkonderzoek op een basisschool in Aalsmeer gedaan. In één lokaal werd een plantenwand met 30 planten en meetapparatuur geplaatst. In een ander lokaal werd alleen meetapparatuur geplaatst. Het resultaat was verrassend, want in het lokaal met de planten was het VOC-gehalte de helft lager dan in het andere lokaal. Dat betekent dat het binnenklimaat een stuk is verbeterd. Er is nog veel meer onderzoek nodig om de effecten van planten op het binnenklimaat te bepalen. Alterra, onderdeel van de Wageningen Universiteit, is samen met een aantal partners een project gestart, dat in de praktijk onderzoek gaat doen naar de kosten en baten van groen in gebouwen.

Frans Rasenberg is als wetenschapper binnenklimaat betrokken bij dergelijke onderzoeken. Ook hij was aanvankelijk sceptisch over het effect van planten, maar ziet nu wel degelijk mogelijkheden, met name op het gebied van luchtvochtigheid. “We hebben in een klaslokaal een relatieve vochtigheid gemeten van 43 procent, terwijl de vochtigheid van de buitenlucht 23 procent was. Dat kwam alleen door die planten.” Nu er praktijkonderzoek wordt gedaan blijkt dat de ontwikkeling van de plantenwanden pas in de kinderschoenen staat. De planten staan in grote lompe betonnen bakken. Als die eenmaal op hun plek staan kunnen ze niet meer worden verplaatst. Ook het bevochtigingssysteem van de planten is nog lang niet uitontwikkeld. Het gebruikte systeem maakt lawaai en is vaak defect door smeer en roestvorming. “Nu ermee wordt gewerkt ontdek je wat er allemaal mis is. Er zijn veel slimmere en goedkopere manieren om die planten te bevochtigen. Dat moet je door specialisten laten ontwikkelen.”

Integrale beleving

Het onderzoek naar het effect van planten op het binnenklimaat is veelbelovend. Maar de invloed van planten gaat verder dan beïnvloeding van de luchtkwaliteit. Mensen vinden een ruimte met veel groen prettig om te verblijven. Planten hebben ook een positief effect op stress. Een plantenwand mag daarentegen de primaire functie van een gebouw niet in de weg staan. In het onderwijs hecht men bijvoorbeeld aan flexibiliteit. Plantenwanden in scholen zullen dus qua vormgeving en in grootte moeten kunnen variëren en eenvoudig verplaatsbaar zijn.

In het onderzoek naar planten in gebouwen moet er voldoende aandacht zijn voor deze praktische aspecten, want die tellen allemaal mee in de manier waarop de eindgebruiker de aanwezigheid van planten ervaart. Rasenberg: “Het gaat om de integrale beleving van de interne klant in het schoolgebouw, dus in hoeverre hij er overlast of gemak van heeft. Ik kan wel meten dat er een uitstekende luchtkwaliteit is, maar als hij vooral last heeft van planten die in de weg staan, krijg je toch een slechte beoordeling. Je moet die klant dus nauw bij betrekken bij het onderzoek en goed naar hem luisteren, ook als hij praat over dingen die daar op het eerste gezicht zijdelings mee te maken hebben.”

Breed onderzoek

Het onderzoek van Alterra moet leiden tot een verbeterde toepassing van groen in gebouwen voor duurzame inrichting en een gezond leef- en werkklimaat. Wat er tot nu toe aan onderzoek is gedaan is veelal nog te kleinschalig, versnipperd of uitgevoerd onder laboratoriumcondities. In een nieuw innovatieproject wordt niet alleen gekeken naar wat planten in fysisch opzicht aan de luchtkwaliteit in gebouwen bijdragen, maar ook wat de invloed daarvan is op het welzijn en gezondheid van de mensen die er werken of verblijven. Zo willen de onderzoekers kijken wat de daadwerkelijke effecten zijn van een grootschalige toepassing van planten op het binnenmilieu. Daarbij gaat de aandacht ook uit naar de kosten en baten ervan. Kun je bijvoorbeeld besparen op de traditionele energievretende luchtbehandelingssystemen? Kunnen planten het ziekteverzuim terugdringen, of het concentratievermogen en (dus) de productiviteit van mensen bevorderen?